Sa­men­vat­ting
De MMM-​opleiding be­staat in­mid­dels een de­cen­ni­um. In deze pe­ri­o­de zijn de no­di­ge aan­pas­sin­gen door­ge­voerd om de op­lei­ding te ver­be­te­ren. In de toe­komst zal er nog (ver­der) moe­ten wor­den ge­werkt aan ver­schil­len­de on­der­wer­pen.
Voor de op­lei­ding tot MMM is het nood­za­ke­lijk om de sa­men­stel­ling van het log­boek aan te pas­sen, zodat ook de nieuw­ste ont­wik­ke­lin­gen, zoals im­ple­men­ta­tie NGS, mas­sa­spec­tro­me­trie, mo­le­cu­lai­re snel­di­a­gnos­tiek of de im­ple­men­ta­tie van ge­au­to­ma­ti­seer­de sys­te­men, in de op­lei­ding wor­den be­han­deld. Voor het ver­krij­gen en be­hou­den van de ISO-​accreditatie moet een la­bo­ra­to­ri­um zich aan veel re­gels (nor­m­ele­men­ten) hou­den. Dit is voor een groot deel de ver­ant­woor­de­lijk­heid van de MMM, waar­door het van be­lang is dat hier ge­du­ren­de de op­lei­ding vol­doen­de aan­dacht aan wordt ge­ge­ven.
Hoe­wel de MMM wordt op­ge­leid in de me­di­sche mi­cro­bi­o­lo­gie, zijn er ver­schil­len­de cen­tra waar­in de MMM ook ver­ant­woor­de­lijk is voor de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek van de pa­tho­lo­gie en/of kli­ni­sche che­mie. De ver­wach­ting is dat der­ge­lij­ke sa­men­wer­kin­gen ver­der wor­den uit­ge­breid. Een ex­ter­ne stage van de MMM-​io naar een cen­trum met de op­lei­ding tot klinisch-​moleculair bi­o­loog in de pa­tho­lo­gie (KMBP) zou daar­om zin­vol zijn.
Na 10 jaar op­lei­den is de MMM in­mid­dels goed in­ge­bur­gerd in de mi­cro­bi­o­lo­gi­sche la­bo­ra­to­ria. Van­we­ge de al­maar uit­brei­den­de moleculair-​microbiologische dia­gnos­tiek en daar­naast de reeds door­ge­voer­de en op han­den zijn­de fu­sies van ver­schil­len­de la­bo­ra­to­ria, en van­we­ge de in­tro­duc­tie van zorg­net­wer­ken en la­bo­ra­to­ria met re­gi­o­func­ties, is het ver­stan­dig om op­nieuw de be­hoef­te­be­ra­ming uit te voe­ren.
De ver­de­re pro­fes­si­o­na­li­se­ring van de op­lei­ding zal bo­ven­aan de agen­da blij­ven staan. De er­ken­ning van de MMM-​opleiding door de over­heid en de bij­be­ho­ren­de fi­nan­ciële mid­de­len voor de op­lei­ding zijn van es­sen­ti­eel be­lang. Een sa­men­wer­king met de op­lei­ding tot KMBP zou hier­aan kun­nen bij­dra­gen. Als de op­lei­ding is er­kend (en er fi­nan­cie­ring is) zal het ook mak­ke­lij­ker zijn om vi­si­ta­ties van op­lei­dings­cen­tra te or­ga­ni­se­ren, wat bij­draagt aan de kwa­li­teit van de op­lei­ding. Sa­men­wer­king in Eu­ro­pa met be­trek­king tot een MMM-​opleiding is tot op heden nog niet van de grond ge­ko­men, maar is wel een on­der­werp dat voor de toe­komst van be­lang blijft.

In­lei­ding

Ver­le­den
In­mid­dels al weer 10 jaar ge­le­den (2007) is tij­dens de al­ge­me­ne le­den­ver­ga­de­ring van de NVMM of­fi­ci­eel het be­sluit ge­no­men om een op­lei­ding tot medisch-​moleculair mi­cro­bi­o­loog (MMM) te star­ten.1 Een stuur­groep be­staan­de uit mo­le­cu­lair mi­cro­bi­o­lo­gen en artsen-​microbioloog (AM) heb­ben ver­vol­gens een twee­ja­ri­ge op­lei­ding met log­boek uit­ge­werkt. Het uit­gangs­punt van de op­lei­ding was, en is nog steeds, een prak­tijk­ge­richt leer­mo­del naar ana­lo­gie van de op­lei­ding tot AM zoals dat op dat mo­ment werd ge­bruikt. Bij de MMM-​opleiding ligt de focus op mo­le­cu­lai­re tech­no­lo­gie, maar ook op al­ge­me­ne me­di­sche mi­cro­bi­o­lo­gie om de com­mu­ni­ca­tie tus­sen AM en MMM op­ti­maal te laten ver­lo­pen in de da­ge­lijk­se prak­tijk. Na een over­gangs­pe­ri­o­de waar­bij een aan­tal mo­le­cu­lair mi­cro­bi­o­lo­gen op basis van ex­per­ti­se en er­va­ring de sta­tus MMM heb­ben ver­kre­gen, is de op­lei­ding of­fi­ci­eel be­gon­nen.

Sinds­dien is er veel ge­beurd, waar­bij er ini­ti­eel een con­ci­li­um is be­noemd. Dat be­staat mo­men­teel uit de er­ken­de op­lei­ders: dr. E. Claas LUMC, dr. R. Mo­len­kamp AMC/VUmc, dr. R. Schuur­man UMCU, dr. W. Mel­chers Rad­boud UMC, prof. dr. H. Nies­ters UMCG en prof. dr. P. Sa­vel­koul MUMC. Naast het in­stel­len van een con­ci­li­um zijn ge­lei­de­lijk ook de eisen in­ge­voerd die lan­de­lijk wor­den ge­steld aan een for­me­le op­lei­ding, zoals een be­roeps­pro­fiel, na­scho­ling, eind­ter­men, be­hoef­tera­ming en in­stapei­sen (bij­voor­beeld door SMBWO er­kend zijn als medisch-​microbiologisch on­der­zoe­ker; zie MMO bij www.SMBWO.nl).

De eisen voor MMM-​herregistratie zijn in­ge­richt naar ana­lo­gie van de AM-​nascholing, wel­is­waar met een an­de­re focus. Dit is ge­for­ma­li­seerd bin­nen de com­mis­sie Na­scho­ling NVMM en ge­re­gi­streerd in het PE-​online sys­teem voor op­vol­ging van 200 pun­ten per vijf jaar voor ver­len­ging van de MMM-​erkenning.

Heden
Op dit ogen­blik zijn er 48 MMM-​en ge­re­gi­streerd. Hier­van zijn er in­mid­dels drie met pen­si­oen. De mees­te MMM-​en wer­ken mo­men­teel in mi­cro­bi­o­lo­gi­sche dia­gnos­tiekla­bo­ra­to­ria en hou­den zich bezig met de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek van in­fec­tie­ziek­ten. Waar het 10 jaar ge­le­den met name de aca­de­mi­sche en de gro­te­re pe­ri­fe­re cen­tra waren die de MMM in dienst namen, is de MMM-​functie mo­men­teel al­ge­meen aan­we­zig, ook in di­ver­se niet-​academische mi­cro­bi­o­lo­gi­sche la­bo­ra­to­ria. Ook het be­drijfs­le­ven heeft in toe­ne­men­de mate in­te­res­se in de MMM en en­ke­le MMM-​en heb­ben in­mid­dels de over­stap naar deze sec­tor ge­maakt. Dit heeft ui­ter­aard te maken met de grote vlucht die de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek heeft ge­maakt. Deze is mede ont­staan door de in­tro­duc­tie van real time PCR-​apparatuur die ge­schikt is voor rou­ti­n­e­dia­gnos­tiek, maar voor­al ook door de spe­ci­fie­ke ken­nis van de MMM-​en. Hier­door is Ne­der­land een voor­lo­per op het ge­bied van moleculair-​microbiologische dia­gnos­tiek, met veel door de MMM-​groep ont­wik­kel­de ‘in house’-​testen. De goede sa­men­wer­king bin­nen de Werk­groep Mo­le­cu­lai­re Dia­gnos­tiek van In­fec­tie­ziek­ten (WMDI, www.wmdi.nl) , waar­bij uit­wis­se­ling van pro­to­col­len en ken­nis een grote rol heeft ge­speeld en ook nu nog van be­lang is, is hier­voor de basis ge­weest. Niet al­leen bin­nen Ne­der­land maar ook Eu­ro­pees spe­len de MMM-​en een be­lang­rij­ke rol, zoals pro­mi­nen­te deel­na­me aan di­ver­se werk­groe­pen van de ES­CMID (ESGMD en ESGEM) en bij (de or­ga­ni­sa­tie van) de twee­jaar­lijk­se Eu­ro­pean Mee­ting on Mo­le­cu­lar Dia­gnos­tics (www.EMMD.nl). Deze mee­ting is in­mid­dels uit­ge­groeid tot een in­ter­na­ti­o­naal zeer po­pu­lair con­gres en geeft ook goed de rich­ting weer van het mo­le­cu­lai­re vak, zowel op het ge­bied van mi­cro­bi­o­lo­gie als op an­de­re mo­le­cu­lai­re vak­ge­bie­den.

De op­lei­ding MMM is niet on­op­ge­merkt ge­ble­ven bij an­de­re me­di­sche la­bo­ra­to­ri­um­spe­ci­a­lis­ten. Zo heeft de Ne­der­land­se Ver­e­ni­ging voor Pa­tho­lo­gie (NVVP) in­mid­dels een op­lei­ding tot kli­nisch mo­le­cu­lair bi­o­loog in de pa­tho­lo­gie (KMBP), mede ge­ba­seerd op de MMM-​opleiding (www.pa­tho­lo­gy.nl). Hier­door is een ver­bre­ding van het vak­ge­bied op­ge­tre­den, waar­bij de mo­le­cu­lai­re werk­zaam­he­den in som­mi­ge in­sti­tu­ten niet meer be­perkt blij­ven tot al­leen de me­di­sche mi­cro­bi­o­lo­gie. Dit heeft weer ge­leid tot een meer al­ge­me­ne be­na­ming van klinisch-​moleculair bi­o­loog (KMB). Ook op dit mo­ment zijn er nog di­ver­se ac­tu­e­le thema’s die een rol spe­len bij de hui­di­ge func­tie en con­so­li­da­tie van het vak MMM. Deze zul­len ver­der­op in dit ar­ti­kel wor­den toe­ge­licht.

Toe­komst
De ver­an­de­rin­gen in de dia­gnos­tiek, die zich in de af­ge­lo­pen jaren vol­trok­ken, zijn wel­licht de groot­ste ver­an­de­rin­gen in het vak­ge­bied sinds het ont­staan van het vak me­di­sche mi­cro­bi­o­lo­gie ten tijde van Ro­bert Koch en Louis Pas­teur, zo’n 150 jaar ge­le­den. De mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek zorgt er­voor dat er meer ge­de­tec­teerd wordt (ook van niet of moei­lijk kweek­ba­re micro-​organismen) en dat men snel­ler micro-​organismen kan iden­ti­fi­ce­ren, om daar­mee de be­han­de­ling te op­ti­ma­li­se­ren. De tech­no­lo­gieën die hier­bij een rol spe­len, wor­den steeds com­plexer en stel­len steeds zwaar­de­re eisen aan het vak van de MMM. Het in de juis­te (kli­ni­sche) con­text plaat­sen van de re­sul­ta­ten en de be­per­kin­gen van deze com­plexe tech­no­lo­gieën is juist het vak­ge­bied waar de MMM van toe­ge­voeg­de waar­de is en zal zijn. De op­lei­ding zal hier de ko­men­de jaren op wor­den aan­ge­past, waar­bij nieu­we po­ten­tiële toe­pas­sin­gen zoals microbioom-​, metaboloom-​ en re­sistoom­ana­ly­se naar het ni­veau van kli­ni­sche dia­gnos­tiek moe­ten wor­den ge­tild. De stan­daar­di­sa­tie, ve­ri­fi­ca­tie en da­ta­opbouw die hier­voor nodig zijn, komen aan bod in de MMM-​opleiding maar moe­ten ver­der wor­den uit­ge­breid. Daar­naast wor­den de mo­le­cu­lai­re toe­pas­sin­gen op ge­bied van pre­ven­tie steeds be­lang­rij­ker, zoals mo­le­cu­lai­re ty­pe­ring in het kader van in­fec­tie­pre­ven­tie. Ook daar­bij is tech­no­lo­gie, op­bouw van da­ta­ban­ken en ken­nis van al­go­rit­men van groot be­lang om het vak me­di­sche mi­cro­bi­o­lo­gie op een vol­gend ni­veau te krij­gen.

De op­lei­ding

De basis
Voor­dat ie­mand aan de op­lei­ding tot MMM mag be­gin­nen, dient hij of zij ge­pro­mo­veerd te zijn op een re­le­vant moleculair-​biologisch on­der­werp en bo­ven­dien er­kend te zijn als medisch-​microbiologisch on­der­zoe­ker bij de Stich­ting voor op­lei­ding tot medisch-​biologisch we­ten­schap­pe­lijk on­der­zoe­ker (SMBWO). De MMM-​opleiding duurt in prin­ci­pe twee jaar en is in­di­vi­du­eel, op maat in­ge­richt; de in­houd van de op­lei­ding wordt af­ge­stemd op werk­er­va­rin­gen en pro­mo­tie­tra­ject.

Ge­du­ren­de de op­lei­ding is er veel aan­dacht voor het zelf­stan­dig leren ver­rich­ten, coördi­ne­ren en im­ple­men­te­ren van moleculair-​diagnostische ver­rich­tin­gen. Hier­bij moet wor­den ge­dacht aan het op­zet­ten en va­li­de­ren van nieu­we tes­ten, het aan­stu­ren van de ana­lis­ten­groep en het aan­zet­ten tot ver­be­te­rin­gen in de ver­schil­len­de werk­pro­ces­sen, zoals de aan­schaf van nieu­we ap­pa­ra­tuur. De dia­gnos­tiek van in­fec­tie­ziek­ten is een breed veld en het is dan ook de be­doe­ling dat de MMM in op­lei­ding (MMM-​io) ken­nis krijgt van al deze fa­cet­ten, door (ex­ter­ne) sta­ges te lopen bij bac­te­ri­o­lo­gi­sche, vi­ro­lo­gi­sche, schimmel-​ en pa­ra­si­to­lo­gi­sche on­der­de­len van het medisch-​microbiologisch la­bo­ra­to­ri­um. Ver­der ligt er ge­du­ren­de de op­lei­ding veel na­druk op het con­tact met de kli­niek, door mid­del van het bij­wo­nen van (mul­ti­dis­ci­pli­nai­re) kli­ni­sche be­spre­kin­gen met in­fec­ti­o­lo­gen, artsen-​microbioloog, IC-​artsen, et ce­te­ra. Het ver­gro­ten van het in­zicht in de kli­niek en in de patiënt is es­sen­ti­eel en helpt de MMM-​io rich­ting te geven aan de ver­de­re ont­wik­ke­ling van de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek van in­fec­tie­ziek­ten.

In prin­ci­pe vindt de op­lei­ding tot MMM plaats in een AM-​opleidingsinstituut (voor­na­me­lijk de aca­de­mi­sche zie­ken­hui­zen) aan­ge­vuld met een aan­tal sta­ges in pe­ri­fe­re la­bo­ra­to­ria waar te­vens MMM-​en wer­ken. Ook is het mo­ge­lijk om van­uit een pe­ri­feer la­bo­ra­to­ri­um de op­lei­ding tot MMM te vol­gen. In dat geval dient daar wel een MMM werk­zaam te zijn die fun­geert als da­ge­lijks aan­spreek­punt voor de MMM-​io. Ook in een der­ge­lij­ke si­tu­a­tie vindt de op­lei­ding plaats onder ver­ant­woor­de­lijk­heid van de op­lei­der uit een van de op­lei­dings­in­sti­tu­ten. De pe­ri­feer op­ge­lei­de MMM-​io dient tij­dens zijn op­lei­ding te­vens zes maan­den mee te draai­en met de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek in het op­lei­dings­in­sti­tuut. Zo kan hij naast de pe­ri­fe­re lo­ca­tie ook ken­nis nemen van de werk­zaam­he­den van de MMM in een aca­de­mi­sche set­ting, in­clu­sief de sa­men­wer­king met de aios­sen die daar op­ge­leid wor­den.

De vor­de­rin­gen van de op­lei­ding en de ge­volg­de cur­sus­sen wor­den bij­ge­hou­den in een log­boek, dat dient als lei­draad zodat ie­de­re MMM-i.o. in ieder geval op de­zelf­de on­der­wer­pen wordt op­ge­leid. De in­vul­ling ervan gaat in over­leg met de op­lei­der en is, zoals eer­der ver­meld, af­han­ke­lijk van werk­er­va­ring en ken­nis van de MMM-​io. Zo kan er voor het uit­brei­den van ken­nis over de my­co­lo­gie bij­voor­beeld ge­ko­zen wor­den voor deel­na­me aan een my­co­lo­gie­cur­sus of kan de MMM-​io mee­lo­pen op een la­bo­ra­to­ri­um waar uit­ge­brei­de my­co­lo­gi­sche ken­nis aan­we­zig is en dia­gnos­tiek wordt ge­voerd. Daar­naast nemen de MMM-​en io deel aan de ma­na­ge­ment­cur­sus voor aios­sen. Het log­boek wordt tus­sen­tijds geëva­lu­eerd met de op­lei­der en aan het einde van de op­lei­ding wordt dit be­oor­deeld door het con­ci­li­um MMM. De hui­di­ge vorm van het log­boek is, van­we­ge de snel­le ont­wik­ke­lin­gen in de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek, op som­mi­ge vlak­ken ach­ter­haald. Op dit mo­ment wordt daar­om een nieu­we vorm ont­wik­keld.

Ge­du­ren­de de op­lei­ding is er lan­de­lijk veel con­tact tus­sen de MMM-​en in op­lei­ding. Als eer­ste or­ga­ni­se­ren zij samen de zo­ge­he­ten MMM-​dag, voor­af­gaand aan de NVMM-​Voorjaarsvergadering, en stel­len zij het pro­gram­ma samen: een dag met (inter)na­ti­o­na­le spre­kers, met als doel ver­die­ping te bren­gen in ac­tu­e­le mo­le­cu­lai­re diagnostiek-​thema’s. Daar­naast komen zij pe­ri­o­diek samen in het op­lei­dings­cen­trum van een van de MMM-​en in op­lei­ding. Tij­dens deze bij­een­komst wor­den lo­pen­de zaken be­spro­ken is er vaak een gast­spre­ker. De or­ga­ni­se­rend MMM-​io zorgt voor een in­te­res­sant pro­gram­ma, veel­al met aan­dacht voor de ex­per­ti­se van het be­tref­fen­de la­bo­ra­to­ri­um. Daar­naast is het leuk en leer­zaam om een rond­lei­ding te krij­gen door het (mo­le­cu­lai­re) la­bo­ra­to­ri­um waar men te gast is.

Ont­wik­ke­lin­gen in het veld en ver­bre­ding van de op­lei­ding
Voor­al sinds de in­tro­duc­tie van next ge­ne­ra­ti­on se­quen­cing (NGS) ver­an­dert er veel bin­nen de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek van in­fec­tie­ziek­ten. Tij­dens de op­lei­ding zal daar­om steeds meer aan­dacht wor­den be­steed aan tech­no­lo­gi­sche ken­nis van NGS-​platforms en bio-​informatica om NGS-´pi­pe­li­nes´ op te zet­ten, om zo­doen­de whole ge­no­me se­quen­cing (WGS) en meta­ge­no­mics bin­nen de dia­gnos­tiek mo­ge­lijk te maken.

Met de snel­le ont­wik­ke­lin­gen op het ge­bied van bac­te­riële ty­pe­ring komt het rou­ti­ne­ma­tig ty­pe­ren ook dich­ter­bij. Dit zal weer een grote im­pact heb­ben op het ge­bruik van mo­le­cu­lai­re ty­pe­ring als mo­le­cu­lai­re rou­ti­n­e­dia­gnos­tiek voor de in­fec­tie­pre­ven­tie, zowel lo­kaal bin­nen de in­stel­ling als re­gi­o­naal bin­nen het zorg­net­werk .

Naast deze ty­pisch moleculair-​biologische ont­wik­ke­ling is er de laat­ste jaren een enor­me ont­wik­ke­ling op het ge­bied van mas­sa­spec­tro­me­trie. Be­hal­ve voor de­ter­mi­na­tie van bac­te­riën wordt de mal­di­tof de laat­ste jaren ook ge­bruikt voor bac­te­riële ty­pe­ring, het vast­stel­len van re­sis­ten­tie et ce­te­ra. Naast de mal­di­tof zijn er an­de­re mas­sa­spec­tro­me­ters in ont­wik­ke­ling voor proteomics-​ en metabolomics-​doeleinden. De ver­wach­ting is dat deze nieu­we ap­pli­ca­ties in de toe­komst be­lang­rij­ke pij­lers wor­den bin­nen de medisch-​moleculaire mi­cro­bi­o­lo­gi­sche dia­gnos­tiek.

Een ander be­lang­rijk on­der­werp is au­to­ma­ti­se­ring en ro­bo­ti­se­ring van mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek. Het aan­tal ver­schil­len­de be­pa­lin­gen dat wordt ver­richt op een moleculair-​diagnostisch la­bo­ra­to­ri­um, ge­kop­peld aan toe­ge­no­men com­plexi­teit van lo­gis­tiek, is het af­ge­lo­pen de­cen­ni­um dras­tisch toe­ge­no­men. Au­to­ma­ti­se­ring en ro­bo­ti­se­ring speelt hier­bij een es­sen­tiële rol. Ook fou­ten in men­se­lijk han­de­len wor­den voor­ko­men, denk aan ver­wis­se­ling van mon­sters en uit­sla­gen, waar­door de kwa­li­teit van de patiënten­zorg naar een nog hoger ni­veau wordt ge­tild.  
Tot slot­te is er spra­ke van een toe­ne­men­de vraag naar snel­di­a­gnos­tiek voor ver­schil­len­de pa­tho­ge­nen, wat bij­voor­beeld van be­lang is voor het snel kun­nen sta­ken of aan­pas­sen van an­ti­bi­o­ti­sche the­ra­pie of het kun­nen op­hef­fen van iso­la­tie­maat­re­ge­len. Het is van be­lang goed na te den­ken over de juis­te in­pas­sing van der­ge­lij­ke sys­te­men in de dia­gnos­tiek, iets waar een MMM meer en meer mee te maken krijgt. Wer­ken vol­gens de ISO15189-​norm is on­der­tus­sen ge­meen­goed ge­wor­den in de mees­te la­bo­ra­to­ria en vergt van een­ie­der die in een ge­ac­cre­di­teerd medisch-​microbiologisch la­bo­ra­to­ri­um werkt een hoop aan­dacht en inzet. Dit geldt na­tuur­lijk ook voor de MMM, die vaak een be­lang­rij­ke taak heeft in het kwa­li­teits­ma­na­ge­ment. Op dit mo­ment is er wel ruim­te in­ge­richt bin­nen de op­lei­ding voor het wer­ken vol­gens een kwa­li­teits­sys­teem, maar voor het goed be­heer­sen van nor­me­ring ge­steld vol­gens ISO15189 is aan­vul­len­de ruim­te nodig. Niet al­leen ver­an­de­rin­gen van­we­ge de in­ter­na­ti­o­na­le ISO-​accreditaties heb­ben veel werk en re­gu­la­ties met zich mee­ge­bracht, ook de aan­ko­men­de CE-​IVD-verordening zal de no­di­ge ef­fec­ten heb­ben op de in­vul­ling van en mo­ge­lijk­he­den in de (mo­le­cu­lai­re) mi­cro­bi­o­lo­gie.

Bo­ven­ge­noem­de on­der­wer­pen zijn voor­beel­den van nieu­we ont­wik­ke­lin­gen in het werk­veld van de MMM, die struc­tu­reel hun plaats moe­ten gaan krij­gen in de op­lei­ding. De vraag is of de nood­za­ke­lij­ke ver­bre­din­gen en ver­die­pin­gen die nodig zijn om het ta­ken­pak­ket van de MMM in de toe­komst te waar­bor­gen, nog wel pas­sen bin­nen een twee­ja­ri­ge op­lei­ding. Voor de hui­di­ge si­tu­a­tie geldt dat, ge­ge­ven de re­la­tief be­perk­te duur van de op­lei­ding, dit zou kun­nen be­te­ke­nen dat an­de­re zaken min­der be­licht wor­den. Eva­lu­a­tie en pri­o­ri­te­ring van op­lei­dings­doe­len zul­len daar­om struc­tu­reel on­der­werp van dis­cus­sie moe­ten zijn.

Pro­fes­si­o­na­li­se­ring
Sinds de in­tro­duc­tie van de op­lei­ding tot MMM wordt er een log­boek ge­bruikt, dat niet al­leen dient als lei­draad om alle re­le­van­te mo­le­cu­lai­re tech­nie­ken en medisch-​microbiologische on­der­de­len de revue te laten pas­se­ren, maar ook om de voort­gang van de MMM-​io te vol­gen en te re­gi­stre­ren. On­danks dat de pre­cie­ze in­vul­ling per thema ver­schilt per op­lei­dings­in­sti­tuut en per MMM-​io, op ge­lei­de van maat­werk af­han­ke­lijk van de er­va­ring en ach­ter­grond van de kan­di­daat, is op deze ma­nier wel ge­waar­borgd dat ie­de­re MMM-​io met de­zelf­de fa­cet­ten uit de me­di­sche mi­cro­bi­o­lo­gie be­kend raakt.

Zoals in de vo­ri­ge pa­ra­graaf al is ge­steld, is pe­ri­o­die­ke eva­lu­a­tie en aan­pas­sing van het log­boek nood­za­ke­lijk om de te be­han­de­len on­der­wer­pen van de op­lei­ding ac­tu­eel te hou­den. Een jaar­lijk­se bij­een­komst van de leden van het con­ci­li­um, MMM-​io en MMM-​en die re­cent de op­lei­ding heb­ben af­ge­rond, is een goed forum om der­ge­lij­ke eva­lu­a­ties uit te voe­ren. Daar­naast is deze bij­een­komst ook een mooie ge­le­gen­heid om al­ler­lei an­de­re op­lei­dings­za­ken in een breed ge­zel­schap te be­spre­ken, voor con­ti­nue ver­be­te­ring van de op­lei­ding.

Com­pe­ten­tie­ge­richt op­lei­den is nog niet door­ge­voerd in de MMM-​opleiding, maar staat wel al enige tijd op de agen­da.1 Het zou de MMM-​opleiding meer ana­loog maken aan de AM-​opleiding, waar dit al ge­rui­me tijd ge­beurt. Naast com­pe­ten­tie­ge­richt op­lei­den is het van toe­ge­voeg­de waar­de om 360-​gradenterugkoppeling in te voe­ren, ook in ana­lo­gie met de AM-​opleiding. Hoe­wel dit niet di­rect bij­draagt aan de kwa­li­teit van de op­lei­ding in het al­ge­meen, is het wel waar­de­vol voor de in­di­vi­du­e­le MMM-​io. De (ge­cer­ti­fi­ceer­de) MMM is im­mers een spin in het web van de mo­le­cu­lair dia­gnos­tiek, omdat deze in nauw con­tact staat met ana­lis­ten, AM, het ma­na­ge­ment en mo­ge­lijk aan­vra­gers van bin­nen en bui­ten de in­stel­ling.

Sinds de start van de op­lei­ding in 2007 is het con­ci­li­um MMM ver­ant­woor­de­lijk voor de in­vul­ling en ont­wik­ke­ling van de op­lei­ding en alle as­pec­ten die daar­bij horen. Er wordt geen toe­zicht ge­hou­den op de (kwa­li­teit van de) op­lei­ding door een on­af­han­ke­lij­ke par­tij, zoals wel ge­beurt door de Re­gi­stra­tie­com­mis­sie ge­nees­kun­dig spe­ci­a­list (RGS) van de KNMG bij de AM-​opleiding. De MMM-​opleiding is wel­is­waar door de NVMM ge­ac­cor­deerd, maar nog niet er­kend als spe­ci­a­lis­ti­sche ver­volg­op­lei­ding door de over­heid en daar­door niet cen­traal ge­fi­nan­cierd. De op­lei­ding tot MMM is hier­door ge­heel af­han­ke­lijk van fi­nan­cie­ring door de (opleidings-​)cen­tra, die een MMM-​io ge­du­ren­de twee jaar aan­stel­len en fi­nan­cie­ren uit eigen bud­get. Uit de be­hoef­tera­ming is naar voren ge­ko­men dat het vol­doen­de is om per op­lei­dings­cen­trum door­lo­pend één MMM op te lei­den. De op­lei­ding/op­lei­der is ech­ter geen on­der­deel van de cen­tra­le op­lei­dings­com­mis­sie (COC), dat als doel heeft om een op­ti­maal op­lei­dings­kli­maat te be­vor­de­ren en te hand­ha­ven.

Sa­men­ge­vat, de MMM-​opleiding moet nog ver­der wor­den ge­pro­fes­si­o­na­li­seerd, waar­bij vi­si­ta­tie van de op­lei­ding en er­ken­ning door de over­heid met fi­nan­ciële on­der­steu­ning be­lang­rij­ke mijl­pa­len zijn.

Po­si­ti­o­ne­ring MMM-​opleiding

Fi­nan­cie­ring van de op­lei­ding
Een be­lang­rijk as­pect bij het op­lei­den van een MMM is de fi­nan­cie­ring van de op­lei­ding. De kos­ten hier­voor moe­ten mo­men­teel nog door de op­lei­dings­cen­tra en/of la­bo­ra­to­ria zelf wor­den op­ge­bracht. Om in aan­mer­king te komen voor een lan­de­lij­ke ver­goe­ding moe­ten op­lei­din­gen aan een aan­tal voor­waar­den vol­doen. Dat zijn onder an­de­re er­ken­ning door de be­roeps­ver­e­ni­ging, een op­lei­dings­plan en voor­waar­den, in­stapei­sen, na­scho­ling, be­roeps­pro­fiel, Con­ci­li­um en be­hoef­tera­ming. Aan deze voor­waar­den vol­doet de MMM-​opleiding al een aan­tal jaren. Niet­te­min is de groep vrij klein om een apart lan­de­lijk op­lei­dings­bud­get voor te creëren. Over­leg met NFU en NVZ heeft aan­ge­toond dat de mo­ge­lijk­heid om voor fi­nan­cie­ring in aan­mer­king te komen reëel is, zeker als dit met een aan­tal an­de­re ver­ge­lijk­ba­re vak­ge­bie­den samen kan gaan. Mo­men­teel is er over­leg met de NVVP om samen op te trek­ken op dit ge­bied. De groep wordt hier­mee gro­ter, waar­door er op­nieuw kan wor­den ge­tracht de fi­nan­cie­ring rond te krij­gen. Dit blijkt ech­ter een route van lange adem, die ook de no­di­ge kos­ten met zich mee­brengt.

Func­tie­om­schrij­ving
De func­tie van MMM heeft zich de af­ge­lo­pen jaren een waar­de­vol­le toe­voe­ging aan het vak me­di­sche mi­cro­bi­o­lo­gie ge­toond. De func­tie heeft steeds meer in­houd en dui­de­lijk­heid ge­kre­gen en MMM-​en zijn ook bin­nen de NVMM als re­gis­ter­lid pro­mi­nent aan­we­zig. Dit be­te­kent ook dat het be­roeps­pro­fiel van de MMM re­cent weer is ge­ac­tu­a­li­seerd (http://www.nvmm.nl/be­roeps­in­for­ma­tie/beroepsprofiel-​mmm/). Hier­in wordt het vak van MMM om­schre­ven als: een me­disch on­der­steu­nend spe­ci­a­list, ver­ant­woor­de­lijk voor de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­ti­sche rich­ting bin­nen de medisch-​microbiologische la­bo­ra­to­ria. De MMM heeft de ver­ant­woor­de­lijk­heid om, in sa­men­spraak met an­de­re vak­spe­ci­a­lis­ten, de mo­le­cu­lai­re dia­gnos­tiek te im­ple­men­te­ren, te on­der­hou­den en ver­der uit te bou­wen. De func­tie van de MMM be­staat uit het ver­rich­ten, coördi­ne­ren en im­ple­men­te­ren van moleculair-​diagnostische en moleculair-​epidemiologische dia­gnos­tiek bin­nen de me­di­sche mi­cro­bi­o­lo­gie. Daar­naast ver­richt de MMM we­ten­schap­pe­lijk on­der­zoek in het kader van nieu­we ont­wik­ke­lin­gen en/of dia­gnos­tiek, la­bo­ra­to­ri­um­ma­na­ge­ment, ISO15189, be­leids­vor­ming, on­der­wijs, en/of voor­lich­ting. Naast sa­men­wer­king met me­disch spe­ci­a­lis­ten (bij­voor­beeld artsen-​microbioloog en in­fec­ti­o­lo­gen) is er ook ac­tief over­leg met an­de­re zorg­pro­fes­si­o­nals, zoals an­de­re klinisch-​moleculair bi­o­lo­gen en medisch-​microbiologisch on­der­zoe­kers (MMO), via de di­ver­se werk­groe­pen bin­nen de NVMM en daar­bui­ten.

Dit laat on­ver­let dat de func­tie bin­nen ver­schil­len­de la­bo­ra­to­ria nog heel ver­schil­lend wordt in­ge­vuld, waar­bij de MMM voor­al als we­ten­schap­per en min­der als mee­den­kend mi­cro­bi­o­loog wordt in­ge­zet. Juist dit laat­ste is in de op­lei­ding pro­mi­nent aan­we­zig om kruis­be­stui­ving te be­vor­de­ren in de da­ge­lijk­se prak­tijk.

De ar­beids­rech­te­lij­ke be­lan­gen van de MMM-​en na de op­lei­ding wor­den be­har­tigd door de Ver­e­ni­ging voor Mo­le­cu­lair Dia­gnos­ti­ci in de Ge­zond­heids­zorg (VMDG) als het gaat om cao-​onderhandelingen en func­tie­be­oor­de­lin­gen. In dit kader is de func­tie van MMM ge­lijk be­oor­deeld bin­nen het func­tie­pro­fiel van Me­disch On­der­steu­nend Spe­ci­a­list (kli­ni­sche che­mie, kli­ni­sche mo­le­cu­lai­re ge­ne­ti­ca, kli­ni­sche fy­si­ca). Be­lang­rij­ke on­der­de­len van deze func­ti­e­ty­pe­ring zijn: een sub­stan­tiële bij­dra­ge le­ve­ren aan de be­schik­baar­heid - en toe­pas­sing van ver­nieu­wen­de - en (mo­le­cu­lair) dia­gnos­ti­sche me­tho­den naar de hui­di­ge stand van zaken, ge­schikt voor het op­los­sen van com­plexe vraag­stel­lin­gen en een bij­dra­ge kun­nen le­ve­ren aan be­slis­sin­gen rond het kli­nisch han­de­len.

Met dank aan Rob Schuur­man (voor­zit­ter Con­ci­li­um MMM) voor het kri­tisch lezen van het ma­nu­script.

Bron­nen